Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*

 

Το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου γιορτάζει την 20^η του επέτειο, 20 χρόνια λειτουργίας, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελλάδoς στην Αίγυπτο και της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου. Δύο δεκαετίες γόνιμης παρουσίας στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα και προσφοράς στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού αλλά και στην ανάπτυξη των διαπολιτισμικών σχέσεων των δυο λαών, με εκατοντάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε συνεργασία με καλλιτέχνες, επιστήμονες και φορείς της Ελλάδος και της Αιγύπτου, καθώς και με χιλιάδες σπουδαστές  της ελληνικής ως ξένης γλώσσας ή ως μητρικής, στο αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας, Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας, εγγυώνται ένα ελπιδοφόρο μέλλον.

 

Ο εορτασμός με την ευκαιρία της 20^ης επετείου περιλαμβάνει:

 

Τα εγκαίνια των ριζικά ανακαινισμένων εγκαταστάσεών του, με την ευγενική χορηγία της Μεγάλης Ευεργέτιδας της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου, Αρχόντισσας και Πρέσβειρας του Απόδημου Ελληνισμού του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας κας Αικατερίνης Μπελεφάντη-Σοφιανού

 

Έκθεση ζωγραφικής της αναγνωρισμένης Ελληνίδας ζωγράφου Χριστίνας Παπούλια, με τιμητική συμμετοχή του μεγάλου Αιγύπτιου καλλιτέχνη και διανοούμενου, Wageeh Wahba

 

Ελληνική μουσική με τους Mohamed Hassouna, στο πιάνο, Björk Óskarsdóttir, στο βιολί και Δώρα Μάστακα στο σαξόφωνο.

 

Οι εορταστικές εκδηλώσεις θα λάβουν χώρα στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου , την Πέμπτη 11 Μαΐου 2023, ώρα 19:00. 

 

Μετά το πέρας των εκδηλώσεων θα ακολουθήσει κέρασμα, ευγενική προσφορά του Ελληνικού Κέντρου Καΐρου. Η προσέλευση είναι ελεύθερη στο κοινό.

 

Μεταξύ των χορηγών της εκδήλωσης, η ευγενική χορηγία της κατασκευαστικής εταιρίας Αρχιρόδον.

 

 

 

 

Για τους ζωγράφους, οι οποίοι θα παρουσιάσουν έργα τους, έγραψαν η ιστορικός τέχνης Ελένη Κυπραίου για τηνΧριστίνα Παπούλια και ο Ahmed Abdel Moaty Hegazy για

τον Wageeh Wahba:

 

 Χριστίνα Παπούλια, ένας εργάτης της ζωγραφικής

 

Μ’ ένα μπλοκ σχεδίου στο χέρι και ένα κουτί με ακουαρέλες, η Χριστίνα Παπούλια αποτυπώνει εδώ και χρόνια την Πάτμο, το νησί που έγινε η δεύτερη γενέτειρά της, η πνευματική της κοιτίδα. Αρχικά σαν τοπιογράφος, σταδιακά σαν ερμηνευτής.

 

Ζωγραφίζει σαν να καταγράφει σ’ ένα συνεπές ημερολόγιο τη φύση, δίνοντας έμφαση στις αφαιρετικές βραχογραφίες των πετρωμάτων του νησιού, στις διαστρωματώσεις, στην υπόγεια, αρχαία ύλη που στοιβάζεται και αποτελεί τροφή και λίπασμα για κάτι καινούργιο και μοναδικό.

 

Χρησιμοποιεί την τεχνική του χρυσού των τέμπλων, τις τεχνικές και τους μορφότυπους της παράδοσης και τους θησαυρούς της μνήμης από την προσωπική της τράπεζα γνώσεων και εντυπώσεων, καθώς και  της λογιοσύνης και της παιδείας που εκπορεύεται και από την οικογένειά της. 

 

Οι επισκέψεις σε μουσεία, εκκλησιές και μοναστήρια, συνδυασμένες με την προσωπική πειθαρχία που επέβαλε στον εαυτό της προκειμένου να ολοκληρώσει ένα εικαστικό “τάμα”, ολοκλήρωσαν μια σειρά έργων χωρίς θρησκευτικές αναφορές αλλά με μυστηριακές νύξεις.

 

Κύριο στοιχείο της δουλειάς της η αποδόμηση, είτε από ανάγκη να δείξει πως ξέρει να χειρίζεται το υλικό – την αδιαφανή συμπυκνωμένη υδατογραφία, γκουάς – είτε από την επιταγή του ίδιου του θέματος που απαιτεί δραστική επέμβαση για να ολοκληρωθεί. 

 

“Σβήνω, επιζωγραφίζω, δημιουργώ κενά, ξαναζωγραφίζω, μέχρι να καταμετρήσω τους τόνους του χρώματος, τα περιθώρια των σχημάτων μου που παραπέμπουν στον υποδόριο ιστό της γης”.

 

Η έκθεση αυτή αποτελεί ένα αυτοβιογραφικό ζωγραφικό ανάπτυγμα 20 χρόνων, μια τελική επιλογή από εκατοντάδες ζωγραφισμένα χαρτιά, μια αναζήτηση σ’ ένα διαφορετικό σύστημα ζωγραφικής αναπαράστασης. 

 

Χωρίς εικαστικές συμβάσεις χωρίς ρεαλιστικές απεικονίσεις, χωρίς να στηριχτεί στο σχέδιο – αυθόρμητα –  βασισμένη σε τονικές ισορροπίες, η Παπούλια, μακριά από την τυπολατρία των λατρευτικών εικόνων, διατυπώνει την σχέση μας με την θεία ομορφιά.

 

Σ’ αυτή την ενότητα ζωγραφικών αφηγήσεων, τα έργα αντανακλούν την περισυλλογή της ζωγράφου, μέσα από σχήματα αφηρημένα ή αναγνωρίσιμα, αρχετυπικά σύμβολα, αίγες με περιγράμματα, φίδια χρυσοποίκιλτα, στοιβαγμένους άρτους, λειχήνες, πασχαλίτσες, οστά και ληκύθους που η υφή τους εξουδετερώνει την επίπεδη βυζαντινή γραμμική σύνθεση χάρη στη λαμπρότητα των χρωμάτων.

 

Η Παπούλια δημιουργεί μια τέχνη χωρίς τεχνάσματα, σαν μια ντόπια τεχνική, μια ύφανση αναμνήσεων άμεση και απλή που παραπέμπει σ’ ένα κόσμο αμετακίνητο και σταθερό με στοιχεία ναΐφ, πρωτογενή, ανόθευτα, πηγαία. Σ’ ένα ζωγραφιστό παράδεισο.

 

Ελένη Κυπραίου-Ιστορικός Τέχνης

________________________________________________________________

 

Ο κόσμος του Wageeh Wahba

 

 Όταν ξεκίνησα να γράψω αυτή τη σύντομη εισαγωγή στον Wageeh Wahba, η άμεση διάθεση μου ήταν να αναζητήσω ένα “μέσο” ή ένα “κλειδί” που θα με βοηθούσε να αποκρυπτογραφήσω τον κόσμο αυτού του καλλιτέχνη και να τον ερμηνεύσω σε άλλους. Οι πίνακές του μου θύμισαν τα έργα των εξπρεσιονιστών που είχα δει σε πολλά μουσεία τέχνης ή είχα συναντήσει σε φωτογραφική μορφή σε βιβλία για την τέχνη. Έτσι έψαξα τα διάφορα έργα αναφοράς και τις μελέτες μου για τους Kirchner, Hecker, Nolde, Munch και άλλους τόσο διάσημους Γερμανούς, Σκανδιναβούς και Αυστριακούς ζωγράφους που ανέπτυξαν σε μια ξεχωριστή σχολή τέχνης αυτό που ξεκίνησε με  μεμονωμένες εξερευνήσεις και τάσεις στις αρχές του 20ου αιώνα.

 

Ο εξπρεσιονισμός σηματοδότησε μια οριστική ρήξη με τους μακροχρόνιους κανόνες της αναπαραστατικής τέχνης, καθώς ο καλλιτέχνης μετατόπισε την εστίασή του από τον συγκεκριμένο απτό κόσμο, έξω από αυτόν, στον μυστηριώδη εσωτερικό κόσμο. Ήταν μια μορφή καλλιτεχνικής απελευθέρωσης και, από πολλές απόψεις, καθρέφτιζε τις εξελίξεις στην κοινωνία και τον πολιτισμό. Η κύρια ώθηση της σύγχρονης εξέλιξης της ανθρωπότητας ήταν προς την απελευθέρωση από μια κουλτούρα αμετάβλητου και κομφορμισμού. Για αιώνες ο κυρίαρχος τρόπος κοινωνικής οργάνωσης καθόριζε ότι οι άνθρωποι έπρεπε να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται το ίδιο, σύμφωνα με ορισμένους αναλλοίωτους κληρονομικούς κώδικες. Ωστόσο, παράλληλα με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας, το άτομο άρχισε να επιβάλλει τον εαυτό του και να κάνει σταθερές προόδους προς την ελευθερία. Στην πορεία, ο προσωπικός του κόσμος – η ιστορία της παιδικής του ηλικίας και της ενηλικίωσής του, οι αναμνήσεις και τα όνειρά του, οι φαντασιώσεις και οι δεισιδαιμονίες του – παρουσίασαν νέα εδάφη προς εξερεύνηση και η επιστήμη του έδινε όλο και περισσότερα εργαλεία για να διεισδύσει όλο και πιο βαθιά σε αυτό το εσωτερικό βασίλειο, να ρίξει φως στις πιο σκοτεινές γωνιές, να αποκαλύψει τα πιο βαθιά μυστικά και να τα αφήσει να μιλήσουν, να του δώσει τη δυνατότητα να τα παλέψει. Η ανθρώπινη ψυχή δεν γοήτευσε μόνο ψυχιάτρους και ψυχολόγους, μαγνήτισε επίσης καλλιτέχνες και ποιητές που κοίταξαν στον εγκέφαλο και είδαν τα χρώματά του, έβαλαν τα δάχτυλά τους στον παλμό του και έτρεμαν μπροστά στη δίνη των ονείρων και των εφιαλτών, των φόβων και των εμμονών. Δεν ήταν μόνο ότι ο εξωτερικός κόσμος έδωσε δύναμη στον εσωτερικό. Τα όρια ανάμεσά τους θόλωσαν και ξεθώριασαν, επιτρέποντας σε ό,τι βρισκόταν έξω να σέρνεται κάτω από την επιφάνεια και σε ό,τι είχε παραμείνει απωθημένο για πολύ καιρό να εκφραστεί ανοιχτά. Η φόρμα έχασε τη δύναμή της να επιβάλλει την εξωτερική της αντικειμενική ύπαρξη στον καλλιτέχνη. Αναγκάστηκε να υποταχθεί σε μια ματιά που δεν ήταν πλέον ουδέτερη επειδή επηρεαζόταν από τις αναμνήσεις, τα συναισθήματα και τους συνειρμούς που δημιουργούσαν αντικείμενα και που ανάγκασαν αυτά τα πράγματα να αλλάξουν σχήμα, να αποκτήσουν άγνωστα χρώματα, να προκαλέσουν περίεργους ρυθμούς, ώστε όταν πια αποτυπώθηκαν στον καμβά δεν θύμιζαν πλέον την φυσική τους εικόνα. Αυτή είναι η ουσία του εξπρεσιονισμού που αναπτύχθηκε και ωρίμασε στον απόηχο του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και αρχικά ήκμασε στη Δυτική Ευρώπη, άσκησε βαθιά επιρροή στους καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων Αιγυπτίων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από τον εξπρεσιονισμό και τις επιρροές του. Ο Wageeh Wahba είναι ένας από τους κορυφαίους Αιγύπτιους εκφραστές του εξπρεσιονισμού, ειδικά του νεοεξπρεσιονιστικού κινήματος που έχει σαρώσει τη Γερμανία και την Ιταλία τις τελευταίες δεκαετίες. Τι τον ξεχωρίζει όμως από άλλους εξπρεσιονιστές καλλιτέχνες;

 

Ο Wahba έχει μια εκπληκτική ικανότητα να ζωγραφίζει αυτό που είναι ορατό σε εμάς και αυτό που δεν θα δούμε πουθενά αλλού, παρά μόνο στους καμβάδες του. Το φως δεν προέρχεται από κάποια αναγνωρίσιμη πηγή από, όχι από τις ακτίνες του ήλιου, το φως του φεγγαριού ή τη λάμψη μιας λάμπας. Ο κόσμος των έργων του φαίνεται να υπάρχει εκτός χρόνου. Δεν μπορούμε καν να πούμε αν είναι νύχτα ή μέρα. Ανάλογη ασάφεια περιβάλλει και τις μορφές που τα κατοικούν. Δεν υπάρχει αίσθηση βαρύτητας. Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν στέκονται ή ξαπλώνουν, αν επιπλέουν απομονωμένες ή επικοινωνούν. Υπάρχουν σε ένα περίεργο μεταφυσικό περιβάλλον. Θα μπορούσε να είναι μια καταδικασμένη υποβρύχια πόλη, ένα απόκοσμο στρατόπεδο φυλακών, μια άλλη – κοσμική καραντίνα. Μπορεί να θυμίζει εικόνες της Θείας Κωμωδίας του Δάντη: οι εντάσεις και το δέος του Καθαρτηρίου, η φωτιά της κόλασης και τα μαρτύρια της κόλασης. Ένα είναι σίγουρο, ότι δεν υπάρχει καμία αναλαμπή παραδείσου σε αυτά τα έργα.

 

Ο κόσμος του Wageeh Wahba δεν είναι μια παραμόρφωση ή μετάλλαξη του κόσμου μας, ένα φαινόμενο που θα μπορούσαμε να πούμε ότι ισχύει για τα έργα άλλων εξπρεσιονιστών καλλιτεχνών. Ο δικός του είναι ένας άλλος κόσμος εντελώς, ένας κόσμος που υπάρχει χωρίς να είναι ορατός. Εδώ ακριβώς παίζει ρόλο η ιδιοφυΐα του Wahba: μας απεικονίζει αυτό που δεν θα βλέπαμε ποτέ διαφορετικά. Επιπλέον, το κάνει τόσο πειστικά που μας τραβάει βαθιά στον κόσμο του και μας κάνει να τον βιώνουμε πιο αληθινά από την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Αυτή είναι η ουσία της τέχνης, ανεξαρτήτως σχολής, θεωρίας και τεχνοτροπίας.

 

Ahmed Abdel Moaty Hegazy

Εφημερίδα Al Ahram, 5.10.2011

 

 

*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου