Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Η Ηρωική Νήσος Κάσος το 2024 τίμησε τα 200 χρόνια από το ολοκαύτωμα της από τον Αιγυπτιακό στόλο που κατ΄ εντολή της Υψηλής Πύλης, τον Ιούνιο του 1824, κατέστρεψε το νησί.

Εμείς θα γυρίσουμε το ρολόι της ιστορίας 100 χρόνια πίσω και συγκεκριμένα το Μάιο του 1924 για να δούμε πως εορτάστηκε η εν λόγω επέτειος στο Πορτ-Σάιτ, μια πόλη της Διώρυγας που εν πολλοίς και ανέτως μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πόλη των Κασιωτών, αφού από το έτος κατασκευής του Καναλιού σχεδόν όλο το νησί είχε μεταναστεύσει εκεί ανταποκρινόμενο στη πρόσκληση για εργατικό δυναμικό του Φερδινάρδου ντε Λεσσέψ.

Κατ΄ αρχήν τελέστηκε μνημόσυνο στο Ναό της Μεταμορφώσεως για τους πεσόντες κατά την άλωση της Κάσου χοροστατούντος του Αγίου Πηλουσίου. Ο ναός ήταν πένθιμα διακοσμημένος, στο μέσο υπήρχε κενοτάφιο με δίσκο κολλύβων  και ολόγυρα στεφάνια κατατεθέντα από την Κασιακή Αδελφότητα και άλλα ελληνικά σωματεία, ενώ παρόντα ήταν τα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων συλλόγων.

Κατόπιν, έλαβε χώρα το πολιτικό μνημόσυνο στην ευρεία αίθουσα των ελληνικών σχολών του Πορτ-Σάιτ. Ο ιατρός Φραγκούλης ανέβηκε στο βήμα και με περισσή μετριοφροσύνη παρέθεσε πόσα ηρωικά θαύματα επιτέλεσαν οι συμπατριώτες του Κάσιοι, καταλήγοντας πως όπως έφυγαν οι Τούρκοι, έτσι θα φύγουν και οι Ιταλοί. Ύστερα, το λόγο πήρε ο καθηγητής Τσιχλάκης, ο οποίος απήγγειλε κατάλληλο για την περίσταση ποίημα, ενώ μετά μίλησαν ο φαρμακοποιός Μιχαλόπουλος και ο νέος τότε ο Ε. Κακομανώλης.

Κάπως έτσι, τελείωσε το μνημόσυνο και όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά όλοι απήλθαν ¨υψαύχενες¨.

Γυρνώντας πάλι το ιστορικό ρολόι, τώρα 100 χρόνια μετά στις 9/10/2024 ας καταγράψουμε όσα είπε ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας στην αφιερωματική επιστημονική εκδήλωση ¨Το Ολοκαύτωμα της Κάσου¨ :

¨[…] Είναι άκρως ενδιαφέρουσα η περίπτωση της Κάσου. Άκρως ενδιαφέρουσα διότι έχει μέσα στο χρονικό εκείνων των ημερών του τέλους του Μαΐου του 1824 όλα τα στοιχεία που συγκροτούν τα γνωρίσματα του Έλληνα. Έχει τα στοιχεία του ηρωισμού, έχει τα στοιχεία της μικροπρέπειας – όχι εκ μέρους της Κάσου,  εκ μέρους εκείνων που όφειλαν να βοηθήσουν Κάσο – έχει τα στοιχεία της συμπαράστασης, έχει τα στοιχεία της αγνόησης, του διχασμού, της ανάτασης, του απίστευτου ηρωισμού και εν συνεχεία, έχει τα στοιχεία του σηκωμού.

Για να δούμε λίγο την μικρή εικόνα που πυκνά περιέχει όλα αυτά τα στοιχεία. Η πολιορκία της Κάσου εμένα μου θυμίζει σε μικρογραφία την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως. Τριάντα κανόνια, εξακόσιοι Κάσιοι, λίγες εκατοντάδες Κρητικοί να αντιμετωπίσουν έναν τεράστιο στόλο αφιονισμένων Αιγύπτιων, οι οποίοι θέλανε να δηώσουν το νησί, αλλά όχι μόνο να δηώσουν το νησί αλλά να αποκτήσουν και ένα πάτημα στην Κάσο για τα μετέπειτα σχέδιά τους, ένα πάτημα ανεφοδιασμού για τα σχέδια τους μετά για την Πελοπόννησο.

Από την άλλη πλευρά, το νησί, οι κάτοικοι, οι αγωνιστές, οι επίμονοι αγωνιστές, οι οποίοι ζητούν βοήθεια από το βουλευτικό – είμαστε στον δεύτερο εμφύλιο της περιόδου της επαναστάσεως – επικλήσεις ανημποριάς οικονομικής, κι η βοήθεια δεν έρχεται. Η Κάσος μόνη σαν δεύτερη μικρή Κωνσταντινούπολη αντιμετωπίζει τα κύματα του εχθρού. Τελικά πέφτει. Η καταστροφή επέρχεται και ως εκ θαύματος, μέσα Ιουνίου,  ένας μεγάλος στόλος από τα ελληνικά νησιά που δεν είχαν τα μέσα έναν μήνα πριν,  πήγε στην Κάσο, υπό το ναύαρχο Σαχτούρη, στην Κάσο η οποία ακόμη καπνίζει από το παρανάλωμα το οποίο είχε προκληθεί.  Σώζουν κάποιους τραυματίες, σώζουν κάποιους δυστυχισμένους  και αυτός ο στόλος από τα ελληνικά νησιά, την ίδια στιγμή έχοντας φτάσει με καθυστέρηση στην Κάσο δεν κατευθύνεται στα Ψαρά, αλλά επιστρέφει πίσω μέσω Σαντορίνης.

Η εκδοχή που τελευταία παρουσιάστηκε στο περίφημο βιβλίο του Ρόντρικ Μπίτον είναι ότι ο λόγος που δεν βοηθήθηκε η Κάσος – πρέπει να τα λέμε αυτά, μη σας φοβίζει η αυτοκριτική, πρέπει να τα λέμε γιατί είναι καθαρτήριος η αυτοκριτική – είναι διότι λόγω του θανάτου του λόρδου Βύρωνος στο Μεσολόγγι τον Απρίλιο του 1824 δεν μπορούσε να εκταμιευθεί η πρώτη δόση του δανείου των 40 χιλιάδων λιρών που είχε φτάσει στη Ζάκυνθο, αλλά καθηλώθηκε λόγω του θανάτου του εγγυητή.

Η άποψη της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών είναι χειρότερη. Λέει ότι υπήρχαν τα χρήματα αλλά επειδή βρισκόμαστε στη φάση ακριβώς αυτού του απίστευτου διχασμού – ήταν ο δεύτερος εμφύλιος – αυτά τα συμπτώματα του διχασμού δεν απελευθέρωσαν τις δυνάμεις και τις δυνατότητες που είχανε για να αμυνθούν στην Κάσο. Ασχέτως αιτίας το αποτέλεσμα είναι αυτό. Και εδώ βλέπει κανείς ταυτόχρονα και τα υψώματα και τα χαμηλώματα του ίδιου αγωνιζόμενου λαού τις ίδιες στιγμές. Και βλέπει κανείς και προσκυνά αυτόν τον λαό που παρά τις δυσκολίες του, παρά αυτά τα γνωρίσματα τα αντιφατικά, κατάφερε τελικά να επιτύχει την ανεξαρτησία του. Και ο σάλος ο διεθνής που προκλήθηκε από την καταστροφή της Κάσου έπαιξε και αυτός στο φιλελληνικό κίνημα τον ρόλο του για την υποβοήθηση της Ελλάδος.

Οι Κάσιοι τόσες γενιές πριν, απτόητοι, καθημαγμένοι αλλά  απτόητοι από την καταστροφή, συνέχισαν να πλάθουν τον μύθο της ζωής τους κεχαρισμένα τοις Θεοίς στην Αμοργό, στη Σύρο, στην Αλεξάνδρεια, στο Σουέζ και ήταν εκείνοι οι οποίοι το 1956 στο Σουέζ, ως πλοηγοί βοήθησαν την ελληνική εξωτερική πολιτική να βάλει χέρι και πλάτη στο καθεστώς Νάσερ που βοηθούσε την Κύπρο στον ΟΗΕ για να συνεχίσει η Αίγυπτος να ελέγχει το Σουέζ και να μην το ξαναπάρουν πίσω οι Αγγλογάλλοι.

Φανταστείτε η Ελλάδα του 1956 εν μέσω Ψυχρού Πολέμου αρνήθηκε να συνταχθεί με την Αγγλία και τη Γαλλία και συντάχθηκε με την Αίγυπτο. Και η τότε ηγεσία της Ελλάδος δεν παρέστησε ότι άσκησε υπερήφανη εξωτερική πολιτική. Έκανε σοβαρά τη δουλειά της γιατί η Αίγυπτος, ως ηγέτης χώρα του αραβικού κόσμου, βοηθούσε το Κυπριακό στον ΟΗΕ. Οι Κάσιοι πλοηγοί ήταν εκείνοι οι οποίοι με άλλους υλοποίησαν αυτή τη βοήθεια. Αυτά όλα τα διδάγματα που έρχονται ανάκατα μέσα από τις στάχτες της Κάσου είναι μια απόδειξη ότι η χώρα μας έχει απίστευτη ανθεκτικότητα και αν δεν είχε τα φαινόμενα που προηγουμένως σας περιέγραψα, αν δεν είχε αυτά τα φαινόμενα του φριχτού διχασμού, της φριχτής φιλονικίας και της φριχτής φιλοπρωτίας, φανταστείτε σε τι επίπεδα θα είχε εκτοξευθεί […]¨.