Αλέξανδρος Καζαμίας*

Έπειτα από μια δραματική τριήμερη συνεδρίαση, ψηφίστηκε την Τετάρτη στη Βουλή το νομοσχέδιο για τη χρήση της επιστολικής ψήφου στα δημοψηφίσματα και τις ευρωεκλογές. Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, πλην της Πλεύσης Ελευθερίας, καταψήφισαν το νομοσχέδιο. Το ίδιο συνέβη στην περίπτωση της αιφνιδιαστικής τροπολογίας με την οποία η υπουργός Εσωτερικών θέλησε να επεκτείνει τη δυνατότητα της επιστολικής ψήφου στους Έλληνες του εξωτερικού και για τις εθνικές εκλογές.

Σε όλη τη διαδικασία, σταθερή θέση τήρησαν τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης. Τα τρία ακροδεξιά κόμματα, το ΚΚΕ και η Νέα Αριστερά καταψήφισαν το νομοσχέδιο κυρίως ως «αντισυνταγματικό». Παρόλο που το Άρθρο 51 του Συντάγματος αποκλείει την επιστολική ψήφο μόνο για τις εθνικές εκλογές (πλην των αποδήμων), τα κόμματα αυτά ισχυρίστηκαν ότι η διάταξη αφορά και τις ευρωεκλογές. Αντιθέτως, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ ψήφισαν αρχικά «υπέρ» του νομοσχεδίου στην Επιτροπή.

Σε αντίθεση και με τις δύο αυτές προσεγγίσεις, η Πλεύση Ελευθερίας «επιφυλάχθηκε» στην Επιτροπή, έχοντας παράλληλα δηλώσει πως συμφωνεί κατ’ αρχήν με την επιστολική ψήφο, αλλά διατηρεί ενστάσεις για κάποια σημεία του τρόπου εφαρμογής της. Μία από αυτές αφορούσε το αίτημά μας να υπάρχουν, μαζί με την επιστολική ψήφο, και κάλπες στις πρεσβείες και τα προξενεία για τους Έλληνες του εξωτερικού.

Αντιταχθήκαμε επίσης σε άλλα άρθρα του νομοσχεδίου που δεν αφορούν την επιστολική ψήφο, όπως εκείνο που διατηρεί το κατώφλι του 3% για τις ευρωεκλογές. Ρωτήσαμε την κυβέρνηση γιατί διατηρεί το κατώφλι αυτό στις ευρωεκλογές, τη στιγμή που, σε αντίθεση με τις εθνικές εκλογές, οι πολίτες εκεί δεν εκλέγουν κυβέρνηση, αλλά μόνο βουλευτές, οπότε η ενίσχυση των πρώτων κομμάτων με τις ψήφους των κομμάτων που παίρνουν κάτω από 3% είναι εντελώς αδικαιολόγητη. Δυστυχώς, δεν δόθηκε εξήγηση. Επίσης, τονίσαμε ότι το 2019, τα κόμματα που έλαβαν κάτω του 3% συγκέντρωσαν το 21% των ψήφων, το οποίο αντιστοιχεί σε 5 από τις 21 έδρες που διαθέτει η Ελλάδα στην Ευρωβουλή. Οι 5 αυτές έδρες (δηλ. το 1/4 των εδρών) δόθηκαν ως μπόνους στα μεγάλα κόμματα.

Η συζήτηση στη Βουλή άλλαξε όταν η υπουργός Εσωτερικών κατέθεσε εκπρόθεσμη τροπολογία για την επέκταση της επιστολικής ψήφου για τις εθνικές εκλογές, μόνο για τους απόδημους. Ως αντίδραση στον αιφνιδιασμό, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ έκαναν στροφή 180 μοιρών και άλλαξαν την ψήφο τους από «ναι» σε «όχι»! Αυτό αποκάλυψε τις έντονες μικροκομματικές βλέψεις και των τριών. Η Ν.Δ. θέλησε να εντυπωσιάσει, δείχνοντας ότι ασκεί πλήρη ηγεμονία ακόμη και στη συναίνεση του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ, και μπορεί να την χειραγωγεί όπως θέλει. Από την άλλη, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, επειδή κατάλαβαν καθυστερημένα ότι είχαν πέσει σε παγίδα, αντέδρασαν υπερβολικά, όχι μόνο κατά της επίμαχης τροπολογίας (που θα ήταν κατανοητό), αλλά κατά της ίδιας της αρχικής ψήφου τους για το νομοσχέδιο, μετατρέποντας το «ναι» σε «όχι».

Σε αντίθεση με αυτές τις αμφιταλαντεύσεις, η Πλεύση Ελευθερίας ψήφισε τελικά «παρών» στο νομοσχέδιο, τονίζοντας ότι υπερψηφίζει τα περισσότερα άρθρα για την επιστολική ψήφο, με επιφυλάξεις τόσο για τον τρόπο εφαρμογής της όσο και για άλλες πτυχές του νομοσχεδίου που δεν αφορούν την επιστολική ψήφο. Ψηφίσαμε επίσης «παρών» και στην αιφνιδιαστική τροπολογία, όχι μόνο διότι ήταν εκπρόθεσμη, αλλά και γιατί η κυβέρνηση την εισήγαγε ξαφνικά και δίχως να περιμένει να αξιολογηθεί η πιλοτική εφαρμογή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές – κάτι που ζητούσαμε από πριν.

Από τα παραπάνω, συνάγονται δύο συμπεράσματα. Πρώτο, στη σημερινή κρίση αντιπολίτευσης που πλήττει τη δημοκρατία μας, ιδίως μετά την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, εκείνο που προέχει είναι να παραμένει κανείς προσηλωμένος στις αρχές του, ασκώντας παράλληλα χρήσιμη και αποτελεσματική κριτική. Αυτό θα πει, αφενός, να μη λαϊκίζει, λέγοντας «“όχι” σε όλα», με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αλλάξει τίποτα για το καλό των πολιτών. Μέσω του κριτικού διαλόγου με την κυβέρνηση, η Πλεύση Ελευθερίας πέτυχε κάποιες τροποποιήσεις στο νομοσχέδιο προς την κατεύθυνση των προτάσεών της. Αφετέρου, η αποτελεσματική αντιπολίτευση δεν πρέπει επίσης να λέει επιπόλαια «ναι», για να γίνεται αρεστή στο σύστημα, και να αυτοπαγιδεύεται έτσι σε επιλογές που μετά υποχρεώνεται να ανακαλέσει.

Δεύτερο, όπως δήλωσε εν τέλει ο πρωθυπουργός, η επίμαχη τροπολογία θα επανέλθει μετά τις ευρωεκλογές. Αυτό, στην πράξη, υιοθετεί την πρόταση που εισηγηθήκαμε εμείς στην Επιτροπή. Επομένως, η κυβέρνηση συμπλέει στο θέμα αυτό με τον οδικό χάρτη που έθεσε το κόμμα μας εξαρχής, ξεκινώντας τον Ιούλιο, όταν πάλι με δική μας προτροπή ήρθε το νομοσχέδιο για την άρση των περιορισμών για την ψήφο των Αποδήμων. Όπως τονίσαμε και στο κλείσιμο της συζήτησης στη Βουλή, η Πλεύση Ελευθερίας διάκειται θετικά στη χρήση της επιστολικής ψήφου για τους απόδημους και στις εθνικές εκλογές. Για μας, αυτό είναι κυρίως θέμα συμπεριληπτικότητας και καλύτερης ενσωμάτωσης της Διασποράς στους θεσμούς της ελληνικής δημοκρατίας. Με αυτές τις αρχές θα συνεχίσουμε να το προσεγγίζουμε.

*Βουλευτής Επικρατείας της Πλεύσης Ελευθερίας, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών