Λίγες παλιές, ξεχωριστές , πασχαλιάτικες αιγυπτιώτικες διαφημίσεις γίνονται αφορμή για μια νοσταλγική αναδρομή στο  Αιγυπτιώτικο Πάσχα , ανήμερα Μεγάλης Πέμπτης. Το Ζαχαροπλαστείο Τριανόν του Δημήτρη Πυρίλλη που ιδρύθηκε το 1905 στην Αλεξάνδρεια , διαφήμιζε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ το 1919 το πολίτικο τσουρέκι του και τα πασχαλινά του κουλούρια.

Στην ίδια εφημερίδα , από το αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βουλής, βρήκαμε και τη διαφήμιση του 1947 για βαφές αυγών, του εργοστασίου  Σαιντ Τζώρτζ του Στέφανου Ταμβάκη, που ιδρύθηκε επίσης το 1905,  ενώ διαφημίσεις του ίδιου προϊόντος εντοπίσαμε και στην εφημερίδα ΦΩΣ του Καϊρου,  στο προσωπικό αρχείο του γράφοντος, λίγο πριν το Πάσχα τον Απρίλιο του 1935, όπου προτρέπονται  οι έμποροι για «κάτι που πρέπει να γίνει πριν περάσει καιρός» δηλαδη την έγκαιρη παραγγελία βαφών αυγών Σαιντ Τζωρτζ, το οποίο απέκτησε ειδικότητα βαφών για την Μέση Ανατολή, ώστε να μην παρατηρηθεί έλλειψη κατά την περίοδο των γιορτών.

Το εργοστάσιο είχε μάλιστα  αντιπροσώπους στο Κάιρο και στο Πορτ Σαϊντ.  Έγχρωμη διαφήμιση του ίδιου προϊόντος εντοπίσαμε και στο αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.  Βέβαια ο ανταγωνισμός υπήρχε όπως φαίνεται και στο δημοσίευμα του 1944  διαφήμισης  βαφών του εμπόρου γενικού αντιπροσώπου στο Κάιρο, Γ.Ε Φραγκάκη, με υποκαταστήματα στην Αλεξάνδρεια, Πορτ Σαϊντ και Μανσούρα.

Σε άλλη διαφήμιση , του ελληνικού ζαχαροπλαστείου  του Ευάγγελου Τσέππα που διαφήμιζε τα “Αυγά εκ σοκολάτας” ,εκ της καλυτέρας σοκολάτας Suchard, με φωτογραφία από το τμήμα παρασκευής του εργοστασίου και τα “νέα φθασίματα αυγών εκ πορσελάνης Σεβρών και Σαξωνίας, εκ μετάλλου, αργύρου ή χρυσού” κι “επίσης πλούσια συλλογή αυγών εκ κρυστάλλου,μετάξης, χάρτου κλπ”.Ο Ευάγγελος Τσέππας με τα αδέρφια του Κωνσταντίνο και Γεώργιο, με καταγωγή από το χωριό Νικάσι της Καρύστου στη Νότια Εύβοια, μετανάστευσαν στην Αίγυπτο και συγκεκριμένα στο Κάιρο με σκοπό να βρουν μία καλύτερη τύχη και εκεί δημιούργησαν ξεκινώντας το 1912 μία αλυσίδα καταστημάτων ζαχαροπλαστείων, τα οποία ανέλαβε ο Ευάγγελος, μετά την επιστροφή των αδερφών του στην γενέτειρα τους .Λειτουργούν μέχρι σήμερα υπό Αιγυπτιακή ιδιοκτησία πλέον ,με την επωνυμία Tseppas Bakery & Patisserie σε διάφορες περιοχές του Καϊρου.

     Εντύπωση προκαλεί η διαφημιστική εκστρατεία κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του 20^ου αιώνα, του εργοστασίου παρασκευής και παραγωγής τροφίμων Σαιντ Τζωρτζ του Στέφανου Ταμβάκη, παππού του συνονόματου επίτιμου Προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας , Μέλους του Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος « Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» και τ.Προέδρου ΣΑΕ. Ο παππούς Στέφανος Ταμβάκης, γεννήθηκε στην Λήμνο και σε νεαρή ηλικία ήρθε στην Αίγυπτο στο τέλος του 19ου αιώνα, όπως πολλοί άλλοι Έλληνες λόγω, συνήθως, της χρεοκοπίας του 1897.

Το εργοστάσιο Σαιντ Τζωρτζ ιδρύθηκε το 1905 στην Αλεξάνδρεια. Ως έξυπνος επιχειρηματίας ανταποκρίθηκε στις ανάγκες των καταναλωτών κι έτσι δημιούργησε τμήμα παρασκευής βαφών πασχαλιάτικων αυγών για τις ανάγκες της ελληνικής κοινότητας πρωτίστως αλλά και των άλλων ξένων κοινοτήτων αφού υπήρχε ως έθιμο η βαφή των αυγών και για την γιορτή του Σαμ ελ Νεσίμ που γιορτάζεται τη δεύτερη ημέρα του Ορθόδοξου Πάσχα

Ο εγγονός  του, Στέφανος Ταμβάκης, συνεχιστής της οικογενειακής ιστορίας του εργοστασίου, δηλώνει με τρυφερότητα: 

“Θυμάμαι μικρός, την εποχή του ανοιξιάτικου Πάσχα πήγαινα στο εργοστάσιο , να παρακολουθήσω με περιέργεια και με πολύ χαρά τον πάτερα μου Παύλο και τον παππού μου Στέφανο στην παραγωγή και συσκευασία των χρωμάτων. Η ατμόσφαιρα υπήρξε μαγική για μένα.

Αντιλαμβάνεσθε τι ένοιωθα  μικρό παιδί,  να έχω μπροστά μου, όσες ποσότητες  και όσα χρώματα ήθελα ; Κόκκινο, μπλε, πράσινο, κίτρινο, μωβ.

Κάθε χρώμα εφόσον είχε παρασκευαστεί  υπό  την «υψηλή εποπτεία» του παππού και μετά του πάτερα μου, θα  έμπαινε  σε μεγάλα ξύλινα κουτιά.  

Από εκεί, οι κοπέλες που ήταν υπεύθυνες  για να συσκευάσουν-γεμίσουν  τα φακελάκια με την βαφή,  έβαζαν κάποια ποσότητα  σε μικρότερα κουτιά,  τα οποία μοιραζόντουσαν και στις υπόλοιπες κοπέλες της «γραμμής παραγωγής».

Αυτές έπαιρναν ακόμα μια μικρότερη  ποσότητα, κάποια γραμμάρια , με κάτι κουταλάκια που είχαν στα χέρια τους, ζύγιζαν το περιεχόμενο σε ζυγαριές, (σαν και αυτές περίπου που έχουν οι χρυσοχόοι), άνοιγαν τα φακελάκια και έριχναν  μέσα την ανάλογη   ποσότητα χρώματος  βαφής αυγών. Κάθε φακελάκι είχε τυπωμένο ένα χρωματιστό αυγό, ανάλογα με το χρώμα που είχε μέσα…

Καταλαβαίνεις τι γίνονταν,  οργασμός ζυγίσματος, πακεταρίσματος, χρώματα παντού διασκορπιζόμενα που αυτά  «ανακατευόντουσαν»,  με τα γέλια και την χαρά των εργαζομένων που  περίμεναν και αυτοί το Πάσχα, αυγά να βάψουν!  

Καταλαβαίνεις ότι οι πρώτες μου εμπειρίες στο εμπόριο και μετέπειτα στην βιομηχανία, τα όνειρα μου γενικότερα,  με αυτά τα χρώματα  «βάφτηκαν» , πολλές φορές με κόκκινο, άλλες  με μπλε,  με πράσινο και κίτρινο. Οι αναμνήσεις αυτές  πάντα με ακολουθούσαν και θα με ακολουθούν όπου και εάν βρίσκομαι για Πάσχα. Τα χρώματα των αυγών  St’George  ταυτίστηκαν με το Αιγυπτώτικο  Πάσχα, τολμώ να πω, με τους Αιγυπτιώτες της εποχής εκείνης και όχι μόνο  και βεβαίως και με τους Αιγυπτίους που πολλοί , ακόμα θα θυμούνται,  τις βαφές  αυγών St’George.

Ήταν πολύ καλής ποιότητας τα χρώματα  των αυγών. Θυμάμαι ότι όταν έπιανες το αυγό, να το τσουγγρίσεις  δεν σου έμενε στα δάκτυλα το χρώμα ! Έβαφαν «βαθιά» το κέλυφος του αυγού , το χρωμάτιζαν όμορφα κάνοντας το Πάσχα των Ελλήνων  ακόμα ποιο « ζωντανό», έντονα πολύχρωμο”

      Ευκαιρία να κάνουμε όλοι μας  πολύχρωμο  το παρόν μας. Σήμερα είναι δύσκολο πια να βρει κανείς βαφές αυγών στην Αίγυπτο αλλά είναι πολύ εύκολο να τηρήσουμε το πατροπαράδοτο έθιμο χρησιμοποιώντας φυσικά χρώματα που δεν είναι και τοξικά. Το τελικό χρώμα εξαρτάται από τα αυγά που θα χρησιμοποιήσετε, αν είναι λευκά ή όχι και από το χρόνο που θα τα αφήσετε στο χρώμα. Στις φωτογραφίες που ακολουθούν , θα δείτε την προσπάθεια του γράφοντος να πειραματιστεί  ως αρχάριος με τα διαθέσιμα υλικά.

Τα κίτρινα αυγά είναι βαμμένα με κουρκουμά, τα μαύρα με καρκαντέ, τα μπλε και τα τυρκουαζ με μωβ λάχανο (τα σκούρα μείναν περισσότερο μες στη βαφή), τα σοκολατί ειναι βαμμενα με φλούδες κόκκινων κρεμμυδιών. Μπορείτε να πειραματιστείτε με άπειρα υλικά. Οι βασικές οδηγίες αφορούν στη δημιουργία χρώματος όπου προσθέτετε το υλικό που θα επιλέξετε μέσα σε νερό και το βράζετε περίπου για 30 λεπτά. Αν το βράσετε περισσότερο πιθανόν να δώσει πιο σκούρο χρώμα. Μετά σουρώνετε για να φύγουν τα πρόσθετα υλικά ώστε να μείνει μόνο χρωματιστό υγρό. Προσθέτετε στο υγρό μια κουταλιά λευκό ξύδι για κάθε ποτήρι υγρού.

Το αφήνετε να κρυώσει και μετά βάζετε μέσα τα ήδη βρασμένα αυγά ή αν προτιμάτε βράζετε τ αυγά μέσα στο χρωματιστό νερό. Αναλόγως τον χρόνο που θα τ’ αφήσετε θα αποκτήσουν το τελικό τους χρώμα. Στο κρύο υγρό μπορείτε να τ αφήσετε και 5 ώρες. Μπορείτε ανά διαστήματα να τα μετακινείτε και να ελέγχετε το χρώμα τους. Το χρώμα που θα πάρει το αυγό διαφέρει από το χρώμα του υγρού. Για παράδειγμα το υγρό του καρκαντέ ειναι κόκκινο αλλά τα αυγά βάφονται μαύρα. Το υγρό από το μωβ λάχανο είναι μωβ φωτεινό και τ αυγά γίνονται από γαλάζια, γαλαζοπράσινα ως μπλε σκούρα. Αφού αποσύρετε τ’ αυγά από τη βαφή τ’ αφήνετε λίγη ώρα σε απορροφητικό χαρτί και μετά τα περνάτε με λαδάκι για να αποκτήσουν λάμψη.

    Στην παρασκευή του χρώματος μπορείτε να πειραματιστείτε και με προσμίξεις υλικών.

Συνήθως οι φλούδες λευκών κρεμμυδιών δίνουν πιο κοκκινωπά/πορτοκαλένια αυγά, επίσης και τα τριμμένα στον τρίφτη παντζάρια. Το σπανάκι και ο μαϊντανός  δίνει πρασινωπά. Το κόκκινο κρασί βιολετί ή μωβ. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε άφοβα την φαντασία σας στην επιλογή φυσικών υλικών για ξεχωριστά βαμμένα αυγά.  Αν πάλι σας βρίσκονται βαφές απο την Ελλάδα, ανάμεσα στους υπόλοιπους συνδυασμούς, δοκιμάστε και πασχαλιάτικη διακόσμηση με αυγα στα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Θα χρειαστείτε μπλέ βαφή και …ταλέντο για να πετύχετε το απόλυτο λευκό .

Υπάρχουν ακόμα μερικοί Αιγυπτιακοί φούρνοι και ζαχαροπλαστεία που μαθημένοι από τους  Αιγυπτιώτες, συνεχίζουν την παραγωγή πασχαλιάτικων τσουρεκιών .

Το αυγό συμβόλιζε στις περισσότερες αρχαίες κοσμογονίες την γονιμότητα,  την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής. Το ίδιο πίστευαν και οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι που το θεωρούσαν σύμβολο αναγέννησης  για αυτό άλλωστε βάφουν αυγά στη γιορτή της άνοιξης, το Σαμ Ελ Νεσίμ. Οι χριστιανοί πάλι , το παρομοιάζουν με τον τάφο του Χριστού και την Ανάσταση του. Πρώτος ο Άγιος Αυγουστίνος περιέγραψε την Ανάσταση του Χριστού από τους νεκρούς παρομοιάζοντας τη ως ένα νεοσσό που σπάει και ξεπηδά μέσα από ένα αυγό. Στο τσούγκρισμα λοιπόν , τα δυνατά αυγά συμβολίζουν την Ανάσταση ενώ τα σπασμένα, τις πύλες της Κόλασης που θρυμματίστηκαν από την Ανάσταση και τα σπασμένα δεσμά του θανάτου. Πιστεύεται ότι ο έθιμο αυτό καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη βυζαντινή αυλή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Αγία Ελένη, με επίσημη τελετή που γινόταν το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.

    Το βράδυ της Ανάστασης στο πατροπαράδοτο έθιμο του τσουγκρίσματος των αυγών,  μαζί με την ευχή Χριστός Ανέστη,  μπορούμε να ελπίσουμε με το καλό στην προσωπική ανάσταση του καθενός αλλά και την ανάσταση της επί γης ειρήνης.