ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΙΑΣ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΣΣΑΣ, ΣΟΦΙΑΣ ΓΙΑΛΟΥΡΑΚΗ

Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*

Με βαθιά θλίψη πληροφορηθήκαμε για την εκδημία της Σοφίας Γιαλουράκη από τον ανιψιό της, Βαγγέλη Ηλιόπουλο, συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας ο οποίος έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο fb:

«Η Σοφία Γιαλουράκη, η αγαπημένη μας Σοφία, η θεία μου, πέρασε στην αιωνιότητα. Μας έδωσε μαθήματα ζωής μέχρι το τέλος. Υπομονής, αξιοπρέπειας, ευγένειας, εγκαρτέρησης. Η Σοφία των παιδιών, των Μουσείων, των βιβλίων θα είναι πάντα εδώ μέσα απ´ όσα μας χάρισε απλόχερα, μέσα απ´όσα μας έμαθε, μέσα από από την αγάπη που μας έδωσε.»

Η σπουδαία Αιγυπτιώτισσα έφυγε σήμερα πλήρης ημερών και έργων. Μια από τους τελευταίους μεγάλων της Αλεξάνδρειας του πνεύματος, αυτόπτης μάρτυρας μιας εποχής που έχει πια παρέλθει κι ενώ γεννήθηκε στο Κάιρο πολιτογραφήθηκε στη μνήμη πολλών ως Αλεξανδρινή, γιατί εκεί έζησε ,πριν επαναπατριστούν το 1964 στην Αθήνα,με το συζύγο της, τον αείμνηστο Μανώλη Γιαλουράκη, δημοσιογράφο και συγγραφέα μεταξύ άλλων του εμβληματικού βιβλίου του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού «Η Αίγυπτος των Ελλήνων».

Η Σοφία Γιαλουράκη , σπούδασε αρχαιολογία στην Αίγυπτο και στη συνέχεια παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ψυχολογία και θεατρικό παιχνίδι στη Γενεύη. Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα. Αρθρογραφούσε μάλιστα , πριν το γάμο της, στην εφημερίδα του Καϊρου, ΦΩΣ. Από το 1986 ήταν υπεύθυνη προγραμμάτων για παιδιά στο μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Αθηνών. Ήταν συγγραφέας βιβλίων για παιδιά: «Μινωική Κρήτη», «Χρυσές Μυκήνες», «Θησέας», «Τα κυκλαδικά ειδώλια ζωντανεύουν», «Παίζουμε κουκλοθέατρο». «Τα πορτρέτα του Φαγιούμ και η μυστηριώδης μις Τζούλια», «Ταξιδεύοντας με τον Ιάσονα»,»Η Αφροδίτη της Μήλου κλαίει». Μέλος του ICOM. Το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο «Πηνελόπης Δέλτα» Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και το 2012 με το βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της.

Προς τιμήν της, το 2014, δόθηκε το όνομά της, στο ειδυλλιακό και πετρόχτιστο ανοιχτό θέατρο «Σοφία Γιαλουράκη» στην πόλη του Ηρακλείου.Σε παλαιότερη συνέντευξη της στον Θανάση Κουτσουπά, για τον Αλεξανδρινό Ταχυδρόμο, το 2013, ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Γεννήθηκα στο Κάιρο όπου και τελείωσα το σχολείο. Σπούδασα αρχαιολογία στην Αίγυπτο, παιδαγωγικά στην Αθήνα και θεατρικό παιχνίδι στη Γενεύη. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκα στην Αλεξάνδρεια όπου διορίστηκα από το ελληνικό κράτος ως δασκάλα στα σχολεία της Ιμπραιμίας. Το Μανώλη το γνώρισα σε ένα πλοίο. Γύριζα από την Ιταλία με μια φίλη μου (τότε βλέπεις δεν πηγαίναμε με αεροπλάνα), η οποία μου έδειξε κάποιον από μακριά και μου είπε: «ξέρεις ποιος είναι αυτός; Ένας που διαβάζεις τα άρθρα του στην εφημερίδα. Είναι ο Μανώλης ο Γιαλουράκης, που είναι δημοσιογράφος στον Ταχυδρόμο». Τότε είχε βγάλει και τα πρώτα του βιβλία, τα ταξιδιωτικά. Εγώ εκείνη την εποχή έγραφα σε μια άλλη εφημερίδα, «το Φως», ένα μυθιστόρημα σε συνέχειες, που λεγόταν «η ξανθή Κυρά». Κατεβαίνω, λοιπόν, στην τραπεζαρία με τη φίλη μου να τον γνωρίσω, του συστήνομαι, και μου κάνει την εξής πρόταση: «θέλετε να γνωρίσετε τον Καββαδία;». «Γιατί είναι εδώ;». «Αμέ», μου απαντάει. Ανεβαίνουμε, λοιπόν, μια σκάλα και βλέπω εκεί τον Κόλια με έναν μπερέ. Με τον Μανώλη γνωρίζονταν πολύ καλά, αλλά εμένα, φυσικά, δε με ήξερε. Κάποια στιγμή ο Καββαδίας άρχισε να κουνάει μπροστά στα μάτια μου τα κλειδιά του, με κοίταξε και μου είπε, «πάρτε, κυρία μου, τα κλειδιά μου να πάτε στην καμπίνα μου με τον Μανώλη». Εγώ ξαφνιάστηκα και του λέω, «συγγνώμη, αλλά τον κύριο τώρα μόλις τον γνώρισα και μόνο ένα βιβλίο του έχω διαβάσει». «Γιατί πόσα βιβλία του πρέπει να διαβάσετε, για να πάτε στην καμπίνα μου; Ε, αφού λοιπόν δε θέλετε, καθίστε εδώ μαζί μου». Και άρχισε να μας διηγείται εκείνες τις φοβερές ιστορίες του. Ότι πήγαινε με μαύρες, με άσπρες, με ζώα, με ό,τι μπορείτε να φανταστείτε…Κατάπληκτη εγώ…Η άμοιρη, δεν ήξερα τότε…. Αργότερα, φυσικά, έμαθα ότι τα περισσότερα που έλεγε ήταν προϊόντα της φαντασίας του. Μετά έγινε φίλος του σπιτιού.
Ο Μανώλης, λοιπόν, ήταν εναντίον του γάμου και είχε βάλει στην εφημερίδα μια ανακοίνωση στην οποίο έλεγε ότι οι καλλιτέχνες δεν πρέπει να παντρεύονται, με το οποίο συμφωνούσα κι εγώ, γιατί πάντα πίστευα ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι αλλιώτικοι, δεν συμβιβάζονται εύκολα. Τελικά, ζήτησε να με παντρευτεί με έναν όρο: στο γάμο να μην έρθει κανείς και να μην το ανακοινώσουμε. Έγινε, λοιπόν, ένας υπέροχος γάμος στον Άγιο Σάββα, με κλειστές τις πόρτες, μας πάντρεψε δεσπότης και φυσικά δεν είχαμε κόσμο να κρίνει το νυφικό φουστάνι μου, όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις. Όπως καταλαβαίνεις, όταν βγήκαμε από την εκκλησία και λέγαμε ότι παντρευτήκαμε, κανείς δε μας πίστευε. Έτσι, από την επόμενη μέρα ξεκίνησε ουσιαστικά η αληθινή μου ζωή. Με τον Μανώλη κάναμε πάρα πολλά πράγματα. Eκείνος μου άνοιξε τα φτερά. Δίπλα του, επίσης, σταμάτησα να γράφω, γιατί πίστευα ότι δύο συγγραφείς δε χωράνε στο ίδιο σπίτι. Πήρα, λοιπόν, την απόφαση και την ανακοίνωσα στην εφημερίδα. Οι συνάδελφοι ξαφνιάστηκαν. «Και τί θα τους κάνουμε τώρα τους ήρωες της ξανθής Κυράς;». Τους έβαλα, λοιπόν, όλους σε ένα πλοίο, το βύθισα και πάει, τελείωσε το μυθιστόρημα.

Τον Μανώλη το θαύμαζα πάρα πολύ. Ήταν πολύ του ταξιδιού και έτσι γνωρίσαμε σχεδόν όλον τον κόσμο. Περάσαμε υπέροχα. Και φυσικά γνώρισα την Αλεξάνδρεια των γραμμάτων. Εκείνος ήταν μέσα στα γράμματα, αφού έγραφε και ο ίδιος. Ο μόνιμος τσακωμός του ήταν με το Τσίρκα, εάν ο Καβάφης ήταν ομοφυλόφιλος ή πολιτικός. Μια φορά πήγε ο Τσίρκας στην εφημερίδα, τον άρπαξε από το πέτο και του είπε φωνάζοντας: «δεν θα μου καταστρέψεις εμένα τη θεωρία μου ότι ο Καβάφης ήταν πολιτικός». Αυτοί ήταν οι καβγάδες. Ωραίοι καβγάδες…

Ο Μανώλης, τότε, ήταν υπεύθυνος για τη φιλολογική σελίδα της εφημερίδας και πολλοί Αθηναίοι έρχονταν στην Αλεξάνδρεια να συνεργαστούν μαζί του. Έτσι γνώρισα πολλούς λογοτέχνες και ανθρώπους του πνεύματος, όπως τον Γιάννη το Μαγκλή, τον Γιώργο Σεφέρη με τη γυναίκα του και πολλούς άλλους. Όλοι αυτοί μαζεύονταν σε καφενεία, σε ζαχαροπλαστεία, και, κυρίως, στου Αθηναίου. Ήταν, βλέπεις, τόσο εύκολο να συναντήσεις κάποιον γνωστό στο κέντρο της πόλης. Στην Αλεξάνδρεια ζήσαμε μέχρι το ’64, οπότε η εφημερίδα πλέον άρχισε να χάνει πελάτες και το σχολείο όπου δούλευα ως δασκάλα άρχισε να χάνει παιδιά. Έπρεπε, λοιπόν, να παρθεί μια απόφαση. Ο Μανώλης ήταν να πεθάνει. Ήρθαμε λοιπόν στην Ελλάδα, αλλά βρήκαμε δυσκολίες. Αυτό που με σόκαρε τα πρώτα χρόνια ήταν η αγένεια των ανθρώπων. Όταν μπήκα για πρώτη φορά σε ένα ταξί και μου είπε ο οδηγός «πού πάει η μαντάμ;» δεν μπορούσα να το πιστέψω. Δεν την αντέχω την αγένεια. Ο Μανώλης ταλαιπωρήθηκε πάρα πολύ στις εφημερίδες. Έβρισκε μεν δουλειά, αλλά στην Αλεξάνδρεια είχε μάθει διαφορετικά. Εδώ όπου πήγαινε του έλεγαν «θα γράφεις για τη Βουγιουκλάκη» και τους απαντούσε ότι ήξερε να γράφει μόνο πολιτικά και λογοτεχνικά άρθρα και ότι δεν ήταν δυνατόν ν’ αρχίσει να γράφει για τη Βουγιουκλάκη. Τελικά ανέλαβε διευθυντής στην εγκυκλοπαίδεια «Δομή» και ησυχάσαμε από τις εφημερίδες. Εγώ, διορισμένη στο δημόσιο, έκανα μια βόλτα στα σχολεία, τα βρήκα βρώμικα κι έδωσα παραίτηση. Στη συνέχεια, μεταξύ πολλών άλλων, δούλεψα στου Παναγιωτόπουλου, άνοιξα δικό μου νηπιαγωγείο, και οργάνωσα τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Όταν αργότερα έχασα τον Μανώλη, άρχισα να γράφω παιδικά βιβλία και άρθρα για το περιοδικό των Αιγυπτιωτών.»

Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να διαβάσετε ένα άρθρο του Βαγγέλη Ηλιόπουλου, με αφορμή το βιβλίο της θείας του, Σοφίας Γιαλουράκη, Κυκλαδικά Ειδώλια – Ταξιδεύουν στον χρόνο (Εκδόσεις Μέλισσα) 

Κυκλαδικά Ειδώλια: Μπορούν τα παιδιά να κατανοήσουν τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας μέσα από την εκπαίδευση;

Τα θερμά μας συλλυπητήρια στους οικείους της και αιωνία η μνήμη της.

*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου