Μητροπολίτης Πτολεμαΐδος Παντελεήμων: ο ρόλος της Διακόνισσας στην Εκκλησία
Χριστός Ανέστη! Τα πράγματα έχουν ως εξής. Η Σύνοδός μας προ καιρού έλαβε την απόφαση να ενεργοποιήσει την αρχαία παράδοση της Εκκλησίας μας, που είχε το θεσμό των διακονισσών. Στην πρώτη Εκκλησία οι διακόνισσες ήταν αφιερωμένες γυναίκες, οι οποίες αφού ελάμβαναν με ειδική τελετή από τον Επίσκοπο την άδεια της Εκκλησίας, μπορούσαν να μεταφέρουν την θεία Κοινωνία σε χήρες, μπορούσαν να αγγίξουν σε ανδροκρατούμενες κοινωνίες το σώμα άλλων γυναικών ώστε να τις αλείψουν με το άγιο έλαιο κατά την βάπτιση, μπορούσαν να διακονήσουν ποιμαντικώς και λειτουργικώς άλλες γυναίκες, όπου τα τοπικά έθη ( π.χ. αρρώστια, χηρεία κτο) απέκοπταν την γυναικά απο την εν γένει εκκλησιαστική ζωή. Σημειώνω ότι η Διακόνισσα δεν είναι αντίστοιχη του άνδρος Διακόνου, ως λειτουργού-κληρικού, αλλά αποτελεί, υπό πνευματικές προϋποθέσεις ωριμότητος, αφιερώσεως, πίστεως κλπ., μία αντιστοιχία του σύγχρονου Υποδιακόνου. Ωστόσο, η πρώτη Εκκλησία, μέσα στην ακρίβεια της ελληνικής γλώσσας, την ονόμασε Διακόνισσα, αλλά δεν της έδωσε το δικαίωμα της πλήρους ιεροσύνης, ώστε αργότερα να μπορέσει να χειροτονηθεί «γυναίκα -πρεσβύτερος» δλδ ιερέας.
Στην Αφρική υφίστανται ακόμη αυτές οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ γυναικών που τελούν π.χ. σε χηρεία και της ευρύτερης κοινωνικής και κατ” επέκτασιν εκκλησιαστικής ζωής. Ας μην ξεχνούμε ότι η ιεραποστολή στην Αφρική, εν έτει 2024, αντιμετωπίζει ποιμαντικώς και λειτουργικώς τα ίδια προβλήματα με τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Χαρακτηριστικώς θα σας αναφέρω το προσωπικό μου παράδειγμα, όταν δύο πρεσβυτέρες στην Μητρόπολη Κονγκό Μπραζαβίλ, όπυ επί δεκατετία υπήρξα Ποιμενάρχης, εχήρευσαν. Μετά τον θάνατο των συζύγων-Ιερέων τους, έπρεπε σύμφωνα με τα δυνατά ακόμη τοπικά έθιμα, να απομονωθούν για ένα χρόνο σε δωμάτια, χωρίς καμία επίσκεψη ανδρός σε αυτές. Το έθιμο δεν επέτρεπε ούτε στον Επίσκοπο -ως άνδρα- να τις επισκεφθή προς επιστηριγμό, μετάδοση της Θείας Ευχαριστίας ή Εξομολόγηση.
Το θέμα αυτό, λοιπόν, αντιμετωπίζεται ποιμαντικά με το θεσμό των Διακόνισσών. Η πρώτη Εκκλησία ευρέθη μπροστά στο ποιμαντικό αυτό πρόβλημα και βρήκε την λύση, διά των διακονισσών. Όταν βεβαίως οι κοινωνίες προχώρησαν πνευματικώς, ωρίμασαν, αναγνώρισαν τα δικαιώματα των γυναικών, ο θεσμός των διακονισσών περιήλθε σε αχρησία. Αλλά τεκμηριωμένος ο θεσμός υπήρξε και σίγουρα παραμένει στο » πνευματικό οπλοστάσιο» της Εκκλησίας προς αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων και σήμερα, υπό ειδικές τοπικές συνθήκες.
Συνεπώς, ο Σεβ. Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ, γνωστός Θεολόγος και επί σειρά πολλών ετών έμπειρος ιεραπόστολος στην Αφρική, δεν έπραξε κάτι αντικανονικό ή πρωτόγνωρο. Ουσιαστικά ετόλμησε την υλοποίηση της αποφάσεως της Συνόδου, η οποία όμως έχει θέσει το θέμα υπό τελική διαμόρφωση των επιμέρους λεπτομερειών, όπως είναι η λειτουργική αμφίεση και η θέση των γυναικών Διακονισσών στην εν γένει ζψή της Εκκλησίας σήμερα. Σε αυτό το σημείο ο Σεβασμιώτατος ενθουσιωδώς πρόετρεξε, αλλά σίγουρα δεν έπραξε τι το ανορθόδοξο ή αντορθόδοξο. Προχώρησε στην υλοποίηση της Συνοδικής Απόφασης, ή οποία ακόμη μελετά επι μέρους λεπτομέρειες, χωρίς την ειδική άδεια του Προκαθημένου, ως είθισται, σε κάθε χειροτονία ή χειροθεσία. Σε αυτό το σημείο ασφαλώς ελέγχεται.
Επισημαίνω και πάλι πως δεν πρόκειται περί γυναικών- λειτουργών των Μυστηρίων της Εκκλησίας ή μελλοντικών γυναικών -ιερέων, αλλά περί αφιερωμένων γυναικών-βοηθών του εν γένει ποιμαντικού, λειτουργικού και αγιαστικού έργου της Εκκλησίας, απευτθυνομένων μόνον σε γυναίκες, σε περιοχές της Αφρικής, όπου οι τοπικές συνθήκες και τα ήθη τις αποκλείουν, υπό ορισμένες συνθήκες, από την Ορθόδοξη εκκλησιαστική ζωή. Ίσως τώρα γίνεται κατανοητή η πραγματικότητα της ιεραποστολής στην Αφρική, η οποία ευρισκομένη στον 21ο αιώνα μ.Χ. αντιμετωπίζει τα ποιμαντικά προβλήματα του 1ου μ.Χ. αιώνος. Και μέσα από την συσσωρευμένη εμπειρία της Εκκλησίας ξεπερνά τα προβλήματα, αντλώντας από την παράδοση της ιδίας της Εκκλησίας.
Παρακαλώ να έχουμε εμπιστοσύνη στην Εκκλησίας μας και δη στο Πρεσβυγενές Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, το οποίο θυσιαστικώς και ανιδιοτελώς κηρύσσει Χριστόν και τούτον Εσταυρωμένον στα πέρατα της Αφρικανικής γης, βασισμένο στην πράξη και στην παράδοση της Μιάς Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Μακάρι να υπήρχε η ίδια ευαισθησία, η οποία επεδείχθη και στην περίπτωση της αναβίωσης μιας αρχαίας και δοκιμασμένης ποιμαντικής πράξεως της πρώτης Εκκλησίας και στο θέμα της εισπηδήσεως ετέρας Αυτοκεφάλου Εκκλησίας στα όρια δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου μας και στην βλάσφημη προσπάθεια της διασπάσεως του ποιμνίου του, ενός ποιμνίου υπερφυλετικού που γνώρισε τον Χριστό μέσα από την θυσιαστική διακονία και τον θάνατο Ελλήνων ιεραποστόλων, προς δόξαν Θεού και φωτισμό των ευρισκομένων εν σκότει και σκιά θανάτου αφρικανών αδελφών μας.
Σας καταθέτω ευθαρσώς την προσωπική μου άποψη, όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από την εμπειρία μου ως εν ενεργεία Αρχιερέως του Θρόνου, Μέλους και Αρχιγραμματέως της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής.
Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη!
+Ο Μητροπολίτης Πτολεμαΐδος Παντελεήμων
Αρχιγραμματεύς και Μέλος της Αγίας & Ιεράς Συνόδου
του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής
Σχολιάστε